Ovo je jedan od prvih primera države koja je preduzela konkretne korake da ograniči upotrebu PFAS – hemikalija koje su gotovo nerazgradljive, a koriste se u veoma velikom broju proizvoda, od kozmetike do nelepljivih tiganja.
Na Novom Zelandu doneta je uredba o zabrani „večnih hemikalija“ u kozmetici od 2026. godine. Novozelandska Agencija za zaštitu životne sredine (EPA) saopštila je da je zabranila upotrebu perfluoroalkila i polifluoroalkila (PFAS) u kozmetici kako bi zaštitila ljude i životnu sredinu.
Šta su PFAS
Per- i polifluoralkil supstance (PFAS) su grupa sintetičkih hemikalija koje se proizvode i koriste u raznim industrijama širom sveta, počevši od 40-ih godina prošlog veka.
Zahvaljujući svojstvu da “odbijaju” vodu i masnoću, ove hemikalije imaju široku primenu u industriji. Koriste se u ambalaži za hranu, kozmetici, proizvodima za čišćenje, tekstilu za nameštaj i sportsku odeću, kišobranima, premazima za tiganje koji se ne lepe, bojama, penama za gašenje požara, kao i u elektronici (pametni telefoni). Budući da se koriste u brojnim potrošačkim proizvodima, ima mnogo načina na koji dolazimo u kontakt sa njima.
Zašto su ova jedinjenja toliko opasna
PFAS se smatraju najteže razgradljivim hemikalijama, tačnije, nakon ulaska u životnu sredinu skoro uopšte se ne razlažu. Studije objavljene širom sveta pokazuju da se ove hemikalije mogu naći u izvorima pitke vode, morskoj vodi, kišnici, podzemnim vodama, uzorcima krvi, pa čak i u uzorcima majčinog mleka. Sve više naučnih dokaza pokazuje da izloženost „večnim hemikalijama“ može dovesti do brojnih štetnih efekata po zdravlje ljudi.
Zbog čega se dodaju u neke od kozmetičkih proizvoda
Postoje na hiljade različitih PFAS hemikalija, a one se proizvodima mogu dodati da bi postali vodootporni, otporni na mrlje, kao i na toplotu. U kozmetici su najčešći primeri proizvoda sa PFAS vodootporne maskare, dugotrajne senke, puderi i ruževi, zatim jednokratne maske za negu kože lica itd. “Generalno, kao sastojci PFAS se dodaju u mali broj kozmetičkih proizvoda, uključujući lakove za nokte, pene za brijanje, pudere, ruževe, ajlajnere, senke i maskare”, rekla je Garaldine Janse Van Veuren, brend menadžerka kompanije Comfort Zone za thenationalnews.com. “PFAS make-up proizvode čine glatkim, lakšim za nanošenje i vodootpornim. Koriste se i pri određenim tretmanima za kosu jer joj daju visok sjaj i smanjuju ‘naelektrisanost’”.
Najčešća zamena za PFAS u kozmetici su silikoni i polimeri. Međutim, s obzirom na to da su PFAS gotovo nerazgradljivi, postoji mogućnost da čak i proizvodi za koje se tvrdi da su PFAS-free sadrže ova jedinjenja, jer je neki od sastojaka došao u kontakt sa njima te je kontaminiran.
Kako da ih prepoznamo u sastavu kozmetičkih proizvoda
Američka agencija za hranu i lekove savetuje da se obrati pažnja na kozmetičke proizvode koji sadrže: PTFE (politetrafluoroetilen), perfluoroheksan, perfluorononil dimetikon, perfluorooktil triethoksilan i perfluorodekalin. Radi lakšeg snalaženja savetujemo da koristite neku od aplikacija kojima možete skenirati bar-kod proizvoda i proveriti njegov sastav (mi koristimo INCI Beauty).
Kakva je regulativa u Evropi i SAD
U Evropi kozmetička regulativa dozvoljava prisustvo devet vrsta PFAS jedinjenja u kozmetičkim proizvodima, ali to varira od države do države. Trenutno Evropska Unija radi na širem zabranjivanju ovih hemikalija.
Što se tiče SAD, neke savezne države predložile su zakone koji zabranjuju ili ograničavaju upotrebu PFAS. Na primer, Kalifornija je u septembru 2022. godine donela odluku o zabrani svih PFAS u kozmetici, sa prelaznim periodom za sprovođenje nakon 1. januara 2025. godine, dok su sličan zakon usvojili Mejn i Minesota, ali sa rokom do 2030. godine.
Zaključak
Veoma je važno da kozmetička industrija neprekidno unapređuje postojeće i donosi nove regulative, sa ciljem da dovede do veće bezbednosti proizvoda i manjeg rizika od ugrožavanja zdravlja korisnika, kao i do umanjenja negativnih uticaja na životnu sredinu. Što se tiče PFAS, ključno je njihovo uklanjanje ne samo iz kozmetičke, već i svih ostalih industrija.
Izvori: New Zeland to ban PFAS „forever chemicals“ in cosmetics in 2026 (theguardian.com), New Zealand’s EPA updates regulation on cosmetic products to ban PFAS (premiumbeautynews.com), Šta su PFAS hemikalije, koliko su štetne i na koje sve načine ljudi mogu da dođu u kontakt s njima (danas.rs), What are ‘for ever chemicals’, the potentially damaging ingredients in your make-up bag? (thenationalnews.com)
Fotografije: rawpixel.com
